សុំ ចែករំលែក បន្តិច អំពី ការរៀន ភាសា អង់គ្លេស

ខ្មែរ សម័យ ឥឡូវ មាន ទម្លាប់ អាក្រក់ មួយ ក្នុង រឿង សរសេរ ពាក្យ បរទេស ជា អក្សរ ខ្មែរ ដោយ កាត់ សំឡេង និង កាត់ អក្សរ គេ ចោល។

ឧទាហរណ៍ what ដែល អាន បញ្ចេញ សំឡេង ថា វ៉ត់ថ៍, ខ្មែរ សរសេរ វ៉ត់; dear ខ្មែរ សរសេរ ថា ឌា ដោយ បំបាត់ អក្សរ r ចោល; slide ខ្មែរ សរសេរ ថា ស្លាយ ដែល តាម ពិត គួរ សរសេរ ថា ស្លាយដ៍ ដើម្បី សម្គាល់ ថា ពាក្យ ដើម របស់ គេ មាន អក្សរ d ហើយ ពេល គេ អាន, គេ បញ្ជេញ សំឡេង “ដឹះ” បន្តិច នៅ កន្ទុយ … គឺ slide > ស្លាយ-ដឹះ (ផ្ទាត់ អណ្ដាត បញ្ចេញ សំឡេង ដឹះ ប្រហែល ២៥%); slice ដែល ត្រូវ សរសេរ ថា ស្លៃស៍ (បញ្ចេញ សំឡេង សឹះ ២៥%) ក៏ ខ្មែរ សរសេរ ថា ស្លាយ; slight ដែល ត្រូវ សរសេរ ថា ស្លៃថ៍ (គ្រលាស់ អណ្ដាត បញ្ចេញ ថឹះ ២៥%) ក៏ ខ្មែរ សរសេរ ថា ស្លាយ។ រាល់ ពាក្យ ដែល មាន ight ដូច ជា slight, right, fight, flight, etc… មិន អាច សរសេរ ជា អក្សរ ខ្មែរ អោយ ត្រូវ តាម សំឡេង ទេ ពីព្រោះ វា ចាប់ផ្ដើម ពី សំឡេង “អាយ” បន្តិច ហើយ កញ្ឆក់ ទៅ ជា អាច់ថ៍៖ light > អាន ថា ឡាយ-អាច់ថ៍ (កញ្ឆក់) ដូច្នេះ ឡៃថ៍ គឺ ជា សំឡេង ក្បែរ បំផុត។

កាល ណា យើង សរសេរ កាត់ៗ កំបុត សំឡេង គេ បែប នេះ, អ្នកអាន អាន កំបុត តាម ហើយ ពេល គាត់ ទៅ និយាយ ជាមួយ គេ, គេ អត់ ដឹង ថា ជា ស្អី ទេ។ បើ ចង់ រៀន ភាសា គេ គឺ ត្រូវតែ រៀន គ្រលាស់ អណ្ដាត បញ្ចេញ សំឡេង តាម គេ, ជា ពិសេស សំឡេង រំញ័រ និង របៀប កញ្ឆក់ ឬ បង្អូស សំឡេង។ ពេល សរសេរ ពាក្យ គេ ជា អក្សរ ខ្មែរ ក៏ ត្រូវតែ ភ្ជាប់ ទាំង អក្សរ ដើម្បី បញ្ជាក់ សំឡេង រំញ័រ, សំឡេង កញ្ឆក់ ឬ បង្អូស តាម គេ ដែរ ទើប អ្នករៀន រៀន ឆាប់ ចេះ។

នេះ គ្រាន់តែ ជា ឧទាហរណ៍ ១-២ សម្រាប់ ជា យោបល់ ប៉ុណ្ណោះ។ ចំណុច សំខាន់ គឺ ត្រូវ ចាំ ថា, ភាសា អង់គ្លេស អត់ មាន សំឡេង រាប និង កំបុត ដូច ភាសា ខ្មែរ យើង។ ពាក្យ អង់គ្លេស ភាគច្រើន គឺ មាន សំឡេង រំញ័រ និង សំឡេង កញ្ឆក់ បន្តិច នៅ ខាង ក្រោយ។

ការ៉េម សាន់ឌេ

នេះ គឺ ជា រឿង ចាស់ មួយ នៅ ក្នុង ទសវត្សរ៍ ‘៣០ នៅ ពេល ដែល ការ៉េម សាន់ឌេ (ice cream sundae) មាន តម្លៃ ថោក ជាង ជាង សព្វថ្ងៃ យ៉ាង ច្រើន។

រឿង នោះ តំណាល ថា, ថ្ងៃ មួយ កុមារា អាយុ ១០ ឆ្នាំ ម្នាក់ បាន ចូល ទៅ ក្នុង ហាង កាហ្វេ ហើយ អង្គុយ នៅ លើ តុ មួយ។ អ្នករត់តុ ស្រី ម្នាក់ យក ទឹក មួយ កែវ មក ដាក់ មុខ គាត់ ហើយ ទាញ កូន សៀវភៅ និង ប៊ិច មក ចាំ កត់ បញ្ជា៖
“ចង់ បាន អី?” អ្នករត់តុ សួរ។
“តើ ការ៉េម សាន់ឌេ ១ ចាន ថ្លៃ ប៉ុន្មាន?” កុមារា សួរ។
“៥០ សេន,” អ្នករត់តុ ឆ្លើយ។
កុមារា ដក ដៃ ចេញ ពី ហោប៉ៅ ហើយ រាប់ កាក់ គាត់ មើល តែ គាត់ មាន ប្រាក់ ប៉ុន្មាន។ បន្ទាប់ មក គាត់ សួរ ថា, “ចុះ បើ ការ៉េម សុទ្ធ, តើ ថ្លៃ ប៉ុន្មាន?៉
មក ដល់ ត្រឹម នេះ, អតិថិជន កាន់តែ ច្រើន ថែម ទៀត បាន ចូល មក ក្នុង ហាង រង់ចាំ តុ អង្គុយ ហើយ អ្នក ដែល បាន តុ អង្គុយ រួច ហើយ កំពុង រង់ចាំ អ្នករត់តុ មក ទទួល បញ្ជា។ អ្នករត់តុ ឆ្លើយ ទាំង កំបុត ដោយ ធុញថប់ ថា, “៣៥ សេន។”
កុមារា រាប់ កាក់ របស់ គាត់ ម្ដង ទៀត។ “ខ្ញុំ នឹង យក ការ៉េម ទទេ,” គាត់ និយាយ។
អ្នករត់តុ ក៏ យក ការ៉េម ទទេ មួយ កូន ចាន តូច និង វិក័យប័ត្រ ដាក់ លើ តុ អោយ កុមារា ហើយ ក៏ ដើរ ចេញ។ កុមារា ញ៉ាំ ការ៉េម អស់ ហើយ បង់ប្រាក់ ជាមួយ អ្នក គិត លុយ រួច ក៏ ចាកចេញ បាត់ ទៅ។

នៅ ពេល នារី រត់តុ ត្រឡប់ មក ជូត សម្អាត តុ វិញ, គាត់ ក៏ ចាប់ផ្ដើម ស្រក់ ទឹកភ្នែក។ ខណៈ ដែល គាត់ កំពុង ជូត តុ, គាត់ មើល ឃើញ កាក់ តម្រៀប ជួរ គ្នា នៅ ក្បែរ ចាន ទទេ … គឺ កាក់ ៥ សេន ពណ៌ ទឹកប្រាក់ មាន ចំនួន ពីរ, និង កាក់ សេន ក្រហម ចំនួន ៥។

កុមារា មិន អាច ញ៉ាំ កាហ្វេ សាន់ឌេ បាន ក៏ ពីព្រោះ តែ គាត់ ពុំ មាន លុយ គ្រប់គ្រាន់ សម្រាក់ ទុក tip អោយ អ្នក រត់តុ។

ចំណុច អវិជ្ជមាន មួយ ចំនួន របស់ ខ្មែរ

ទំនួញ ថ្ងៃ ពុធ៖

ទំលាប់ អាក្រក់ របស់ ខ្មែរ គឺ ការ ចូលចិត្ត ផ្លូវ កាត់។ មាន ន័យ ថា, បើ គេ ចង់ ស៊ី ផ្លែ, គេ កាប់ ដើម ផ្ដួល ដើម្បី បាន ផ្លែ យក មក ស៊ី មួយ ពេល ជាជាង ដាក់ ជណ្ដើរ ឡើង បេះ ឬ ប្រើ ទំពក់។ បើ គេ ចង់ ចូល បារ, គេ សុខចិត្ត លក់ ស្រែ ជាជាង សន្សំ ប្រាក់ ទុក ទៅ ផឹក នៅ បារ។ អ្វី ដែល មាន ឈ្មោះ វែង, គេ បំព្រួញ អោយ ខ្លី។ ពាក្យ សំដី ដែល មាន ប្រយោគ វែង គេ ស្ដាប់ បំព្រួញ អោយ ខ្លី ដើម្បី ងាយ យល់ ន័យ, ប៉ុន្តែ ជា ន័យ ខុស។ ពេល និយាយ ក៏ គេ ចូលចិត្ត និយាយ កាត់ៗ គ្មាន សម្ព័ន្ធ ច្បាស់ លាស់ ហើយ យល់ បាន ច្បាស់ តែ ខ្លួន ឯង។

ពាក្យ មួយ ចំនួន ដែល គេ ប្រើ សំរាប់ បញ្ជាក់ ន័យ អោយ ច្បាស់ លាស់ ហាក់ ដូចជា គ្មាន ន័យ ចំពោះ ខ្មែរ, ពីព្រោះ ខ្មែរ ចូលចិត្ត ស្ដាប់ ចោះ យក  ពាក្យ គន្លឹះ ហើយ យល់ ទៅ តាម គំនិត ចង្អៀត របស់ ខ្លួន។

ឧបមា ថា ខ្ញុំ និយាយ ជាមួយ មនុស្ស ម្នាក់ អំពី ទស្សនៈ របស់ ខ្ញុំ ចំពោះ គ្រិស្ទាន ថា៖ «ខ្ញុំ អត់ ចូលចិត្ត សោះ ពួក គ្រិស្ទាន ជ្រុលនិយម», អ្វី ដែល គាត់ ឮ នោះ គឺ «អា មួយ នេះ វា អត់ ចូលចិត្ត គ្រិស្ទាន ទេ» ទៅ វិញ ប៉ុន្តែ ពាក្យ ដែល ខ្ញុំ ខំ និយាយ បញ្ជាក់ នៅ ខាង ក្រោយ ថា ជ្រុលនិយម នោះ, គាត់ ផាត់ចោល ទាំងស្រុង។

ពេល ខ្ញុំ និយាយ បែប នេះ, ប្រតិកម្ម អាច មាន ពីរ បែប អាស្រ័យ ថា, អ្នក ស្ដាប់ នោះ ជា គ្រិស្ទាន ឬ ជា អ្នក ដែល ស្អប់ គ្រិស្ទាន។ បើ គាត់ ជា គ្រិស្ទាន គាត់ ប្រតិកម្ម ថា, «អូ៎ អា មួយ នេះ ស្អប់ គ្រិស្ទាន» ប៉ុន្តែ តាម ពិត ខ្ញុំ និយាយ ថា «ខ្ញុំ អត់ ចូលចិត្ត សោះ ពួក គ្រិស្ទាន ជ្រុលនិយម», អត់ បាន និយាយ ថា អត់ ចូលចិត្ត គ្រិស្ទាន ទេ។

ប៉ុន្តែ បើ គាត់ ជា អ្នក ស្អប់ គ្រិស្ទាន វិញ, ប្រតិកម្ម របស់ គាត់ គឺ, «អើ, យ៉ាប់ ណាស់ ពួក អា គ្រិស្ទាន!» គឺ គាត់ ម៉ៅ យក ទាំង អស់ ចំពោះ គ្រិស្ទាន ទោះបី ជា ខ្ញុំ និយាយ តែ អំពី ពួក គ្រិស្ទាន ជ្រុលនិយម ក្ដី។

ឧទាហរណ៍ ផ្សេង ទៀត៖ ឧបមា ថា គាត់ ទៅ ពេទ្យ ធ្វើ ការវះកាត់ យ៉ាង តូច បំផុត មួយ, ប៉ុន្តែ ពេទ្យ គេ មាន កាតព្វកិច្ច ប្រាប់ អោយ គាត់ ដឹង អំពី គ្រោះថ្នាក់ ដ៏ តូច បំផុត មួយ ដែល អាច កើត ឡើង, ប៉ុន្តែ គាត់ ស្ដាប់ ឮ ត្រឹមតែ ពាក្យ «គ្រោះថ្នាក់», ចំណែក អា ពាក្យ ថា តូច បំផុត និង ពាក្យ ថា «អាច» នោះ, គាត់ ផាត់ចោល ទាំងស្រុង ហើយ គាត់ ថា, ទេ បើ ធ្វើ ទៅ មាន គ្រោះថ្នាក់, តើ ធ្វើ រក ងាប់ អី?

សរុប សេចក្ដី ទៅ, ក្រៅពី ទំលាប់ ខ្លួន ស្ដាប់ កាត់ៗ, និយាយ កាត់ៗ, ខួរក្បាល ខ្មែរ ភាគច្រើន គឺ ទាក់ទាញ តែ ចំណុច អវិជ្ជមាន។ មិន ថា ចំណុច អវិជ្ជមាន នោះ មាន ទំហំ តូច យ៉ាង ណា, គេ ចូលចិត្ត ឆ្កឹះ យក ទៅ ពង្រីក អោយ ធំ ប៉ោង ដូច ពាក្យ ចាស់ ថា «ក្អែក មួយ ជា ក្អែក ដប់»។

ក្រៅ ពី ចំណុច ទាំង នេះ, នៅ មាន ចំណុច មួយ ទៀត ដែល គួរ អោយ ធុញ … គឺ ការចូលចិត្ត និយាយ ពាន ពី លើ គេ។ គាត់ កំរ ទុក ឱកាស អោយ គេ និយាយ បាន ចប់ ណាស់, មិន ថា អ្នក នោះ ជា ដុកទ័រ ឬ ជា មេធាវី ដែល តាម ពិត គាត់ ជា អ្នក ទៅ រក ដំបូន្មាន ពី គេ សោះ នោះ ទេ។ ពោល គឺ គាត់ ស្ដាប់ ដែរ ប៉ុន្តែ ស្ដាប់ សំរាប់ ចាំ ឆ្លើយ ដើម្បី អោយ គេ ដឹង ថា, «អញ ដឹង ខ្លះ ដែរ … មិនមែន ដំឡូង មូល ទេ»។ សំរាប់ មនុស្ស ជានា, កាលណា គេ ចង់ បាន ដំបូន្មាន អ្វី មួយ ពី អ្នកឯកទេស, គេ ស្ដាប់ អ្នក ផ្ដល់ ដំបូន្មាន នោះ ដោយ យក ចិត្ត ទុក ដាក់។ ពេល គេ និយាយ ចប់ អស់ ហើយ ទើប គេ សួរ សំនួរ តាម ក្រោយ។ ចំណែក ឯង ឯណេះ វិញ, គេ និយាយ បាន ៥ ម៉ាត់ កាត់ មាត់ គេ ថា, «អូ អា ហ្នឹង ខ្ញុំ ដឹង តើ!» គេ និយាយ បាន ១០ ម៉ាត់ ទៀត, កាត់ មាត់ សួរ គេ រឿង ផ្សេង ធ្វើ ហី។

រាល់ ចំណុច អស់ នេះ, អ្នក ដែល ខាតបង់ គឺ ខ្លួន ឯង ពីព្រោះ វា បង្ហិន ពេលវេលា ផង ហើយ វា ធ្វើ អោយ ច្របូកច្របល់ ផង និង ធ្វើ អោយ គេ ធុញ ផង។ កាលណា គេ ធុញ, គេ ជួយ បាន ត្រឹម លំៗ បង្គ្រប់ កិច្ច ពីព្រោះ ពេល ខ្លះ, អា អ្នក សុំ អោយ គេ ជួយ ហ្នឹង វា smart ass ជាង អា អ្នក កំពុង ជួយ ទៅ ទៀត!

តំអូញ ចុង សប្ដាហ៍៖

បើ គិត តាម ក្បួន របស់ ភាសា ខ្មែរ, ល្អ គឺ ផ្ទុយ និង អាក្រក់, ប៉ុន្តែ ជា រឿយៗ, យើង អាច ប្រើ បាន តែ ពាក្យ ល្អ ប៉ុណ្ណោះ, ហើយ បើ ចង់ និយាយ អ្វី ផ្ទុយ ពី ល្អ, យើង ត្រូវ រក ពាក្យ ផ្សេង មក ជំនួស វិញ, ឧទាហរណ៍ good idea មាន ន័យ ថា គំនិត ល្អ, ប៉ុន្តែ bad idea មិន អាច និយាយ ថា គំនិត អាក្រក់ ឡើយ, ពីព្រោះ គំនិត អាក្រក់ ដែល គេ ចំណាំ ប្រើ នេះ គឺ អត់ សំដៅ ទៅ idea ទេ គឺ សំដៅ ទៅ thought (ការ គិត) វិញ… បាន ន័យ ថា គំនិត អាក្រក់ មិន មែន មាន ន័យ ថា bad idea ទេ ប៉ុន្តែ មាន ន័យ ថា មាន បំណង អាក្រក់ ទៅ វិញ។ ហេតុអ្វី បាន ជា ដូច្នេះ?

នៅ ក្នុង វចនានុក្រម ពន្យល់ ថា គំនិត គឺ ការគិត, ប៉ុន្តែ អត់ ពន្យល់ អោយ ច្បាស់ ថា ការគិត នោះ ស្ថិត នៅ ក្នុង លក្ខខ័ណ្ឌ ណា ឡើយ។

តាមពិត, រាល់ ការគិត មិនមែន សុទ្ធតែ ជា គំនិត ទេ, ឧទាហរណ៍៖

-ខ្ញុំ គិត (think-thought) ចង់ ញ៉ាំ ខគោ ប៉ុន្តែ ខ្ញុំ អត់ ដឹង ថា ត្រូវ ផ្សំ នឹង អ្វី ខ្លះ ទេ … «អត់ ដឹង ថា» នៅ ទីនេះ គឺ មាន ន័យ ថា អត់ មាន គំនិត … គឺ គំនិត ដែល ត្រូវ ធ្វើ ដូច ម្ដេច ខ្លះ, ប៉ុន្តែ បើ យើង និយាយ ថា គ្មាន គំនិត, វា អាច ទៅ ជា មាន ន័យ ថា គ្មាន បំណង ទៅ វិញ។ 🙄

-ខ្ញុំ មាន អារម្មណ៍ ថា រងា (ការគិត -thought, feeling)។ ខ្ញុំ ទៅ កាប់ មែកឈើ មក ដុត ដើម្បី កំដៅ ប្រាណ អោយ បាត់ រងា (គំនិត idea)។ ប៉ុន្តែ នៅ ពេល គេ និយាយ ថា ម្នាក់ ហ្នឹង ជា មនុស្ស មាន គំនិត គឺ គេ ចង់ សំដៅ ទៅ រឿង មារយាទ ទៅ វិញ។ 😓

ត្រលប់ ទៅ ការគិត ពី ដំបូង របស់ ខ្ញុំ, ដូច ដែល ខ្ញុំ បាន ធ្វើ ការកត់ សម្គាល់ ដូច្នោះ, យើង មាន ភាពល្អ នៅ ក្នុង ក្បួន ប៉ុន្តែ ខ្វះ ភាពត្រឹមត្រូវ នៅ ក្នុង ការអនុវត្ត … ដោយសារ មនុស្ស និយាយ តាម តែ នឹក ឃើញ ហើយ ចម្លង តៗ គ្នា។

ឧទាហរណ៍ មួយ ទៀត, លោកស្រី មួរ សុខហួរ គាត់ ចង់ ធ្វើ ការប្រៀបធៀប អំពី ឱកាស សិក្សា រវាង ក្មេង ទីក្រុង និង ក្មេង ជនបទ, ប៉ុន្តែ គាត់ អត់ និយាយ ថា ក្មេង ជនបទ, គាត់ បែរ ជា និយាយ ថា ក្មេង មូលដ្ឋាន ហាក់ ដូច ជា មូលដ្ឋាន នោះ មាន ន័យ ថា ជនបទ ទៅ វិញ។

តាម ពិត មូលដ្ឋាន គឺ មាន ន័យ ថា ទីកន្លែង នៅ ក្នុង តំបន់ (local) … មិនមែន ទាល់តែ នៅ ជនបទ ទើប មាន មូលដ្ឋាន នោះ ទេ។ នៅទីក្រុង ក៏ មាន មូលដ្ឋាន ដូច គ្នា ដែរ។

ឧបមា ថា, យើង មាន ជំលោះ មួយ ហើយ យើង ទៅ ដាក់ ពាក្យ ប្ដឹង នៅ អាជ្ញាធរ ថ្នាក់ ជាតិ, ប៉ុន្តែ ដោយសារ បញ្ហា នោះ វា ស្ថិត នៅ ក្រោម ដែន អាជ្ញា របស់ អាជ្ញាធរ តាម តំបន់, គេ ក៏ ប្រាប់ ថា, រឿង ហ្នឹង ត្រូវ ប្ដឹង ទៅ នៅ អាជ្ញាធរ មូលដ្ឋាន … មាន ន័យ ថា អោយ ទៅ ប្ដឹង នៅ អាជ្ញារ នៅ ក្នុង សង្កាត់ ឬ តំបន់ ដែល ខ្លួន រស់នៅ … មិន មែន អោយ ទៅ ប្ដឹង អាជ្ញាធរ នៅ តាម ជនបទ នោះ ឡើយ។

និយាយ ដល់ ចំណុច នេះ, មាន ចំណងជើង មួយ របស់ ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ ដែល អាន រួច ខឹង ផង និង អស់ សំណើច ផង។ គេ សរសេរ ថា «អ្នក​ដឹកនាំ​ជា​ស្ត្រី​នៅ​ថ្នាក់ជាតិ​ និង​ក្រោម​ជាតិ​នៅ​តែ​មាន​កម្រិត» ស្អី គេ ក្រោម ជាតិ? What the hell is that? តាមពិត ន័យ ដែល គេ ចង់ និយាយ នៅ ទីនេះ គឺ សំដៅ ទៅ ស្ត្រី អ្នកដឹកនាំ នៅ ថ្នាក់ មូលដ្ឋាន … ប៉ុន្តែ គេ និយាយ ថា ក្រោម ជាតិ ទៅ វិញ!

ទាំងអស់ នេះ ខ្ញុំ គិត ថា ផ្ដេសផ្ដាស ពីព្រោះ តែ ភ្នំពេញប៉ុស្តិ៍ គឺ ជា សារព័ត៌មាន ឈានមុខ ថ្នាក់ជាតិ មួយ ដែល មាន ចំណែក យ៉ាង ធំ នៅ ក្នុង អភិវឌ្ឍ សង្គម។ ចំណែក លោកស្រី មួរ សុខហួរ ក៏ មាន ឥទ្ធិពល ដូច គ្នា ដែរ។ ដូច្នេះ បើ ខ្លួន ប្រើ ពាក្យ ខុស, វា អត់ ជួយ អី ទេ, ប៉ុន្តែ បែរ ទៅ ជា បំពុល សង្គម ដោយសារ ភាពខ្ជីខ្ជា របស់ ខ្លួន ទៅ វិញ។

ប៉ុន្តែ និយាយ ទៅ, ទំលាប់ នេះ បាន ក្លាយ ទៅ ជា រឿង យ៉ាង ធម្មតា និង កប់ ចូល យ៉ាង ជ្រៅ នៅ ក្នុង វប្បធម៌ ខ្មែរ យើង ទៅ ហើយ។ យើង មើល សព្វ ថ្ងៃ, តើ យើង មាន ច្បាប់ និង វិន័យ អ្វី ខ្លះ, ប៉ុន្តែ តើ មាន ការអនុវត្ត ខ្ជាប់ខ្ជួន ឬ អត់។

រាល់ ពេល ខ្មែរ ធ្វើ អ្វី មួយ ខុស, ខ្មែរ សុខចិត្ត ប្រទាញ យក ហេតុផល ចេញ ពី ខ្យល់ ដើម្បី ការពារ កំហុស របស់ ខ្លួន ជាជាង ទទួលស្គាល់ កំហុស ហើយ កែតំរូវ។ បើ អ្នកដឹកនាំ ធ្វើ ខុស, គេ រក មធ្យោបាយ បង្កើត ច្បាប់ ថ្មី ដើម្បី ធ្វើ អោយ កំហុស របស់ គេ ក្លាយ ទៅ ជា ច្បាប់ ដែល គេ ទុក អនុវត្ត តែ នៅ ពេល ណា ដែល ហុច ផល អោយ គេ ប៉ុណ្ណោះ។ ចំណុច ទាំង អស់ នេះ គឺ ខ្មែរ គ្រប់ គ្នា មាន ចំណែក ទទួល ខុសត្រូវ ទាំង អស់ គ្នា។ គ្មាន អ្នកណា ម្នាក់ អាច និយាយ ថា «ខ្ញុំ អត់ ដឹង អី ផង» ឬ «ខ្ញុំ អត់ បាន ធើ អី ផង» ហើយ រួច ខ្លួន នោះ ឡើយ … ពីព្រោះ ទីបំផុត គឺ យើង និង កូនចៅ យើង ទាំង អស់ គ្នា ត្រូវ តែ ប្រឈម នឹង បញ្ហា អស់ នេះ។

បង្កួយ និង ស្វា

ថ្ងៃ មួយ បង្កួយ និង ស្វា ជក់ កញ្ឆា នៅ លើ ដើម ឈើ។ ដាក់ អស់ ប៉ុន្មាន ប៉ុយ, បង្កួយ ស្រេកទឹក ខះ ក។ បង្កួយ និយាយ ទៅ កាន់ ស្វា ថា, នែ៎, អានេះ! កុំ ជក់ អស់ វើយ, អញ ទៅ ផឹក ទឹក សិន។

ទៅ ដល់ មាត់ ស្ទឹង, បង្កួយ ប្រឹង អោន ក្បាល ផឹក ទឹក, ប៉ុន្តែ ក្បាលធំ ពេក ក៏ ជ្រមុញ ចូល ក្នុង ទឹក។

ក្រពើ មួយ នៅ ក្បែរ នោះ បាន ទៅ ជួយ ស្រង់ បង្កួយ ដាក់ លើ គោក វិញ ហើយ សួរ ថា, ចុះ វា ថី ហ្អែង?

បង្កួយ ប្រាប់, អញ និង អា ស្វា ជក់ កញ្ឆា នៅ លើ ដើម ឈើ។ អញ ស្រេក ទឹក ខ្លាំង ក៏ មក រក ផឹក ទឹក, ប៉ុន្តែ ស្រវឹង ខ្លាំង ពេក ក៏ ជ្រមុញ ក្បាល ទៅ មុន។

ឮ ដូច្នោះ, ក្រពើ ដើរ ទៅ កាន់ ដើមឈើ ហើយ ក្រលេក ទៅ លើ ឃើញ ស្វា កំពុង បឺត កញ្ឆា មូរ ដៃ, បង្ហុយ ផ្សែង ទ្រលោម, ភ្នែក ឡើង ស្លឺ។

នៅ ពេល ស្វា ហៀបនឹង អុជ មួយ ទៀត, ក្រពើ ស្រែក ពី ក្រោម ថា, នែ៎, អា ស្វា! ហ្អែង កំពុង ធ្វើ អី?

ស្វា សំលឹង ទៅ ក្រោម ហើយ ស្រែក ទាំង ភ្ញាក់ ផ្អើល ថា, ចុ…មាន់ ហើយ អា នេះ! ហ្អែង ផឹក ទឹក អស់ ប៉ុន្មាន ហ្អា៎?

“អញ ស្មាន តែ វា គ្រាន់បើ!”

“អញ ស្មាន តែ វា គ្រាន់បើ!”

មួយ ឃ្លា ខាង លើ នេះ គឺ ជា ពាក្យ ដែល យើង ឮ ជា រឿយៗ ដែល គេ បន្លឺ ឡើង បង្ហាញ អំពី ការខកចិត្ត ចំពោះ អ្នកណា ម្នាក់។ ជាមួយ គ្នា នោះ ដែរ, គេ ក៏ ខឹង ឬ ស្អប់ ម្នាក់ នោះ ដោយ គិត ថា, គេ បាន ធ្វើ អោយ ខ្លួន ខកចិត្ត។ តាម ពិត, គេ អត់ បាន ធ្វើ អ្វី សោះ! គេ រស់នៅ តាម របៀប របស់ គេ … ប្រព្រឹត្តិ តាម របៀប របស់ គេ … និយាយស្ដី តាម របៀប របស់ គេ … ហើយ គេ អត់ មាន ធ្វើ អី យើង សោះ … ចុះ ហេតុ ម្ដេច បាន ជា យើង ខកចិត្ត ចំពោះ គេ ហើយ ស្អប់ គេ ទៅ កើត?

តាម អ្វី ដែល ខ្ញុំ យល់ គឺ, មក ពី យើង សំលឹង មើល ទៅ មនុស្ស តាម របៀប “ឧត្តមគតិ និយម – idealism” របស់ ខ្លួន។ ចុះ អ្វី ជា ឧត្តមគតិ និយម? សំរាប់ ខ្ញុំ, ឧត្តមគតិ គឺ ទស្សនៈ, ផ្លូវ គន្លង, ឬ ជា គោលការណ៍ មួយ ដែល បុគ្គល ម្នាក់ យល់ ឃើញ ថា ល្អ ឥត ខ្ចោះ ឬ សមសួន បំផុត ដែល ស្រប ឬ សំរាប់ ខ្លួន។

ដូច្នេះ, ការសំលឹង មើល ទៅ មនុស្ស តាម របៀប “ឧត្តមគតិ និយម” របស់ ខ្លួន គឺ មាន ន័យ ថា, នៅ ពេល ដែល យើង មើល ទៅ ខាង ក្រៅ ខ្លួន, គឺ យើង ចង់ ឃើញ តែ អ្វី ដែល ល្អ ឬ អ្វី ដែល សមហេតុផល ស្រប នឹង គំនិត របស់ ខ្លួន។ នៅ ពេល ដែល យើង ឃើញ មនុស្ស ម្នាក់ ឬ វត្ថុ មួយ ដែល ស្រប នឹង គំនិត របស់ ខ្លួន ឯង, យើង កើត ក្ដីពេញចិត្ត, ជាប់ ចិត្ត ស្រលាញ់។ ប៉ុន្តែ នៅ ពេល ដែល វត្ថុ ឬ បុគ្គល នោះ ប្រែប្រួល តែ បន្តិច, យើង ក៏ ប្រែ ជា ខកចិត្ត ហើយ កើត ក្ដីស្អប់ ទៅ វិញ។

ជាទូទៅ, គេ អប់រំ យើង ថា, អោយ យើង គិត ល្អ បំផុត ចំពោះ មនុស្ស គ្រប់រូប។ ប៉ុន្តែ ការណ៍ពិត គឺ, យើង អាច គិត ល្អ បំផុត ចំពោះ មនុស្ស ម្នាក់ៗ តែ នៅ ពេល ណា យើង មើល ឃើញ គេ ពិតប្រាកដ ថា យ៉ាង ណា ប៉ុណ្ណោះ — ទាំង គុណសម្បត្តិ និង គុណវិបត្តិ។ ដូច្នេះ បើ យើង តែងតែ សំលឹង មើល មនុស្ស តាម ឧត្តមគតិ និយម របស់ ខ្លួន នោះ, យើង ក៏ តែងតែ ទទួល មក វិញ នូវ ការខកចិត្ត ដែរ។ យើង គួរ បណ្ដោយ អោយ គេ បង្ហាញ ភាពពិត របស់ គេ តាម ដំណើរ, ទើប យើង មាន ឱកាស ស្គាល់ គេ ច្បាស់។

ដៃ ពីរ ដែល ធ្វើ ការ ទទួល ផលា ច្រើន ជាង ដៃ ពីរ ដែល សំពះ បួងសួង។

បរាជ័យ ពុំ មែន ជា ភាពចៃដន្យ ដែល កើត ឡើង នៅ ក្នុង ពេល តែ មួយ ថ្ងៃ … វា ជា គំនរ នៃ កំហុស តូចៗ ដែល យើង  មើល រំលង ពី មួយ ថ្ងៃ ទៅ មួយ ថ្ងៃ។

ជីវិត គឺ ប្រៀប ដូចជា បន្ទះ ចំណោទ ដែល ពិបាក ផ្គុំ, ប៉ុន្តែ ពេល ណា យើង រៀប វា ត្រូវ តាម លំដាប់ ហើយ គឺ ស្រស់ ត្រចង់។

កាលណា យើង សំលឹង មើល ជីវិត តាម របៀប ដដែលៗ យើង នឹង ឃើញ ដដែលៗ។ ពេល ខ្លះ ទាល់តែ មើល បញ្ច្រាស់ ទើប ឃើញ ភាពប្លែក។