គំនិត អ្នក រង គ្រោះ

ការរង គ្រោះ ពិតប្រាកដ និង ការគិត ថា ខ្លួន ជា ជន រង គ្រោះ គឺ ជា រឿង ពីរ ផ្សេង គ្នា។ កាល ណា ខ្លួន ជឿ ថា, ខ្លួន ជា អ្នក រង គ្រោះ, ទោះ ទៅ ដល់ ក្រហែង ណា ក៏ អ្នក នៅ តែ សម្លឹង ឃើញ ថា  មនុស្ស នៅ ជុំវិញ ខ្លួន អ្នក សុទ្ធ តែ មាន ចំណែក ទទួលខុសត្រូវ នៅ ក្នុង ទុក្ខសោក នៃ ជីវិត របស់ អ្នក។ ទោះ ទៅ ដល់ ទ្វីប ណា ក៏ ឃើញ ពិភពលោក ជា ឋាន នរក។ ចូរ ដឹងថា, ពុំ មែន មនុស្ស ទាំង អស់ សុទ្ធ តែ ក្រោក ពី ដំណេក ជាមួយ នឹង ផែនការ សម្រាប់ ព្យាបាទ អ្នក ដោយ របៀប ណា នោះ ទេ។ ម្នាក់ៗ ប្រឹង ដើម្បី ជីវិត គេ រៀងៗ ខ្លួន, ហើយ គេ អត់ មាន ជំពាក់ អ្វី ដល់ អ្នក ឡើយ។ ដូច លោក ម៉ាក ថ្វេន បាន សរសេរ ថា “ពិភពលោក អត់ មាន ជំពាក់ អី ដល់ អ្នក ទេ។ ពិភពលោក នៅ ទី នេះ មុន អ្នក ជា យូរ មក ហើយ”។ ព្រះ ពុទ្ធ ក៏ បាន ប្រដៅ ដែរ ថា ខ្លួន ទីពឹង ខ្លួន។ រឿង អកុសល ដែល កើតឡើង ចំពោះ ខ្លួន, មិន មែន សុទ្ធ តែ ជា ផែនការ អាក្រក់ របស់ អ្នក ដទៃ នោះ ទេ។

អ្នកណាគួរយើងរិះគន់, អ្នកណាគួរយើងមិនរិះគន់

មានប្អូនម្នាក់ បានចោទសួរខ្ញុំថា បើខ្ញុំចែករំលែកគំនិតអប់រំ មិនអោយមនុស្សរិះគន់ និងវាយតម្លៃគ្នា, ហេតុអ្វីបានជាខ្ញុំចូលចិត្តរិះគន់គេម៉្លេះ? នេះជាសំនួរមួយដ៏ល្អបំផុត។

នៅក្នុងការរិះគន់, យើងគួរធ្វើចំពោះបុ គ្គលណា ដែលជាប់ទាក់ទង នឹងផលប្រយោជន៍សាធារណៈ, ដូចជា៖ ព្រះសង្ឃ, អ្នកនយោបាយ, មន្ត្រីរាជការ (អាស្រ័យតាមឋានៈ), សិល្បករ ជាដើម សុទ្ធតែជាបុគ្គល ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធ និងផលប្រយោជន៍សាធារណៈ។ តាមទម្លាប់ខ្មែរភាគច្រើន គេប្រកាន់ទស្សនៈថា ការគោរព និងធ្វើបុណ្យជាមួយលោកសង្ឃ គឺជារឿងមួយ, ឯរឿងផ្ទាល់ខ្លួនរបស់លោក គឺជារឿងមួយផ្សេងទៀត។ ការយល់បែបនេះ គឺជាគំនិតខ្វះស្មារតីទទួលខុសត្រូវ។ ការអប់រំមនុស្ស មិនមែនគ្រាន់តែអាច និយាយត្រឹមតែមាត់ នោះទេ ប៉ុន្តែគឺត្រូវប្រព្រឹត្តិជាគំរូផងដែរ។ ពោលគឺ, បើខ្លួនបង្រៀនធម៌ គឺខ្លួនត្រូវប្រព្រឹត្តិធម៌ ដើម្បីជាគំរូដល់បរិស័ទ។ ប៉ុន្តែបើយើងបង្រៀនធម៌ ហើយខ្លួនប្រព្រឹត្តិចាកធម៌, នោះគឺមានន័យថា ខ្លួនកំពុងបង្រៀន អំពីភាពលាក់ពុតរបស់ខ្លួន។

ចំណែកឯបុគ្គលសាធារណៈឯទៀតខ្លះ, ជាពិសេសមន្ត្រីរាជការ, ក៏ត្រូវប្រព្រឹត្តិខ្លួនជាគំរូដែរ ដើម្បីផលប្រយោជន៍សាធារណៈ។ ព្រោះតែដូច្នោះហើយ បានជានៅប្រទេសខ្លះ គេទាមទារលក្ខណៈសម្បត្តិខ្ពស់ ពីមន្ត្រីរដ្ឋការទាំងអស់ ដោយការពិនិត្យប្រវត្តិរូប, ប្រវត្តិសិក្សា, ប្រវត្តិការងារ, និងឆែកតាំងពីក្រេឌីត និងស្ថានភាពហិរញ្ញវត្ថុឡើងទៅ ដើម្បីថ្លឹងថ្លែងមើលថា តើគេអាចគួរជាទីទុកចិត្ត សម្រាប់បំពេញការងារ ដែលទាក់ទងនឹងប្រយោជន៍សាធារណៈឬទេ?

ចំណែកសិល្បករ គេអាចធ្វើអ្វីក៏បាន ទៅតាមទេពកោសល្យរបស់គេ ដើម្បីទាក់ទាញអ្នកគាំទ្រ, ប៉ុន្តែកុំភ្លេចថា ប្រភពចំណូលរបស់គេ គឺបានមកពីសាធារណជន, ដូច្នេះគឺអាចរិះគន់បាន។

តាំងពីដើមមក ខ្ញុំរិះគន់មិនឈប់ឈរ, ប៉ុន្តែបើអ្នកទាំងអស់គ្នា យកចិត្តទុកដាក់ពិនិត្យមើល អោយបានដិតដល់, ភាគច្រើន ខ្ញុំរិះគន់គំនិត, មិនមែនរិះគន់បុគ្គល។ ប៉ុន្តែបើខ្ញុំរិះគន់បុគ្គល ក៏ព្រោះតែបុគ្គលនោះ មានជាប់ទាក់ទង នឹងផលប្រយោជន៍សាធារណៈផងដែរ។ ចំណែកបុគ្គលឯកជន ឬរឿងអាស្រូវរបស់មនុស្សឯកជន ខ្ញុំមិនលើកមករិះគន់ វិនិច្ឆ័យទោសកំហុសនោះទេ។

ការរិះគន់ និងការឈ្លោះប្រកែក គឺជាសមាសធាតុចាំបាច់ សម្រាប់ភាពចម្រើន របស់មនុស្សជាតិ។ ដូច្នេះ ពុំគួរខ្មាសអៀននឹងការរិះគន់ ឬការប្រកែកនោះទេ ប៉ុន្តែអ្វីក៏ដោយ ត្រូវថ្លឹងថ្លែងអោយមានតុល្យភាព។ ការឈ្លោះប្រកែក មានខុស មានត្រូវ, មានឈ្នះមានចាញ់, ហើយរៀងរាល់ពេល ដែលយើងមានការខ្វែងគំនិតគ្នា, ឈ្លោះប្រកែកគ្នា, យើងតែងជំរុញខ្លួនឯង អោយស្វែងរកជម្រើសផ្សេង ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហា។ ប៉ុន្តែបើយើងគេចវែសពីការប្រឈមរហូតនោះ យើងមិនបានរៀនអ្វីទាំងអស់ ហើយក្លាយទៅជាមនុស្ស មានះស្ងាត់ស្ងៀម (passive aggressive) ឬក្លាយជាជនរងគ្រោះ ងាយអោយគេកេងប្រវញ្ចន៍ ហើយខ្លួនឯង បានត្រឹមតែដេកខឹង នឹងអាក់អន់ស្រពន់ចិត្ត ចំពោះភាពកំសាករបស់ខ្លួន ដែលពួនពីក្រោយ “ទ្រឹស្ដីសន្សំសុខ”។

នៅក្នុងការសន្ទនា, ទោះស្ថិតនៅក្នុងបរិយាកាសបែបណាក្ដី, បើចង់អោយទឹកមាត់ខ្លួនប្រៃ, សំខាន់បំផុត គឺចៀសវាងដាច់ខាត មិនប្រើពាក្យអសុរោះជេរបញ្ចោរ … សុំបញ្ជាក់ម្ដងទៀត… កុំជេរបញ្ចោរ! បើកាលណាបើកមាត់ឡើងជេរបញ្ចោរ ទោះខ្លួនជាស្ដេច ឬមានឋានៈខ្ពស់ត្រដែត ជាមួយនឹងសញ្ញាប័ត្របណ្ឌិតបិទពេញផ្ទះ ក៏នឹងបាត់បង់តម្លៃអស់មួយរំពេចនោះ។

ការជេរបញ្ចោរ គឺកើតចេញពីកំសួលអារម្មណ៍, ហើយកាលណា យើងបណ្ដោយអោយអារម្មណ៍ ជាអ្នកគ្រប់គ្រងស្ថានភាព, ដល់ពេលនោះ ហេតុផលទាំងប៉ុន្មាន ក៏លែងមានន័យអ្វីទាំងអស់។

សូមអោយអ្នកទាំងអស់ បានសុខចម្រើន! រាត្រីសួស្ដី!
-បុត្រាខ្មែរ

តម្លៃ​ របស់ ​យើង គឺ​ យើង​ ជា​ អ្នក​ កំណត់

អារម្មណ៍ ដ៏ ថប់ បំផុត គឺ, នៅ ក្នុង កែវ ភ្នែក អ្នកដទៃ យើង ប្រៀប ដូច ជា ពេជ្រ ឆ្នៃ, ប៉ុន្តែ នៅ ក្នុងកែវ ភ្នែក ញាតិ ខ្លួន ឯង វិញ, គឺ ត្រឹម ជា ធ្យូង មួយ ដុំ។ ប៉ុន្តែ អារម្មណ៍ គាប់ចិត្ត បំផុត គឺ ការសម្រេច បាន នូវ អ្វី ដែល អ្នក ដទៃ, ជាពិសេស សាច់ញាតិ, ដៅ ទុក ថា យើង ធ្វើ មិន កើត។ តាម ពិត ទៅ, យើង ជា អ្នក ណា, គឺ ខ្លួន យើង ជា អ្នក កំណត់, ហើយ តម្លៃ របស់ យើង ខ្ពស់ ឬ ទាប ក៏ គ្មាន អ្នក ណា អាច មក កំណត់ បាន ដោយ គ្មាន ការយល់ព្រម ពី យើង។

គប្បីហ៊ានពត់ស្រឡៅ គប្បីហ៊ានប្រដៅមនុស្សខូច

បើយើងមានបញ្ញា ពូកែច្នៃគំនិត យើងនឹងមានអ្វីៗល្អៗសម្រាប់ប្រើ។ ឯឈើមិនប្រសើរ ក៏ក្លាយ ជាសង្ហារឹមដ៏មានតម្លៃ ដោយសារស្នាដៃយើង។

អត្ថបទ​អប់​រំ​របស់​អ្នក​ស្រី កែវច័ន្ទបូរណ៍
“កុំពត់ស្រឡៅ កុំប្រដៅមនុស្សខូច” ជាសំដីរបស់សង្គមជន ដែលខ្វះសមត្ថភាព កែស្រឡៅ ឬជនដែលអង្គុយ មើលបំណាំ តែម៉្យាង។ ស្រឡៅរឹងមែន ស្រួយមែន តែក៏មិនរឹង មិនស្រួយ ចំពោះ អ្នកមានទេពកោសល្យ ខាងអារឆ្លាក់ឈើ អោយក្លាយជា តុ ទូគ្រែ ក្តារក្រាលផ្ទះ និងគ្រឿងសង្ហារឹម ល្អៗថ្លៃថ្នូរ ក្នុងលំនៅដ្ឋាននោះឡើយ។ ស្រឡៅ មិនសូវមានដើមត្រង់ខ្ពស់ឡើងលើ ដូចបេង ធ្នង់ឡើយ តែស្រឡៅ មានសាច់ឈើ ងាយប្រេះងាយស្រាំ ដូចឈើកកោះ ហើយច្រើនមានមែក មានខ្នែង មានពក ក្ងិកក្ងក់ ទៅតាមពូជរបស់ខ្លួន។ ថ្វីបើយ៉ាងនេះក៏ដោយ អ្នកមានទេពកោសល្យ នៅអាចកែស្រឡៅ អោយទៅជាគ្រឿងសង្ហារឹមបាន យ៉ាងស្អាតប្រសើរ ហើយលក់មានតម្លៃលើសសង្ហារឹមធម្មតា ទៀតផង។ ពកស្រឡៅ ពកកកោះ មានក្រឡាល្អណាស់ បើគេច្រៀកអារជាបន្ទះៗ យើងនឹងឃើញរចនាបថប្លែកៗ តាមលក្ខណៈធម្មជាតិរបស់សាច់ឈើ។ នៅពេលគេចៀរជាបន្ទះរួចហើយ គេច្រើនចៀរសាច់ឈើខាង ចេញជារាងមូល រាងផ្កាយ រាងពងក្រពើ ឬ ជារាងអ្វីក៏បាន សម្រេចនៅលើអ្នកពូកែច្នៃប្រឌិត។ ពកឈើកកោះ ពកឈើស្រឡៅ អាចលក់បានថ្លៃជាងឈើធម្មតា ដោយសារក្រឡាដ៏ស្រស់ស្អាតប្លែក របស់សាច់ឈើ។ ភាគច្រើន គេច្រើនយក បន្ទះពកឈើកកោះ ពកឈើស្រឡៅ ឬឈើខ្លឹមដទៃទៀត ទៅបិតពីលើឈើធម្មតា ដើម្បីអោយចេញជាក្បាច់រចនា យ៉ាងស្អាត ទាក់ទាញភ្នែកអតិថិជន។ ដោយសារមូលហេតុនេះហើយ ទើបធ្វើអោយឈើស្រឡៅ មានតម្លៃជាងរូបសណ្ឋានរបស់ដើម ថ្វីបើមើលពីក្រៅទៅ ឃើញមែក ពកក្ងិកក្ងក់ មិនត្រង់ស្អាត ដូចឈើធម្មតា។ រីឯអ្នកឆ្លាត ក៏មិនចេះតែយកឈើព្រៃ មកផលិតត្រឹមតែ ក្តារផ្ទះត្រង់ៗនោះដែរ។ មានពាក្យស្លោកមួយទៀត ដែលចែងថា កោងធ្វើកង់ត្រង់ធ្វើកាំ មានន័យថា យើងគប្បីរក្សា គំនិតរចនាបថ អោយបានច្រើនបែប ប្លែកៗខុសពីអ្នកដទៃ មិនមែនចម្លងបែបតែម៉្យាង ដូចដែលធ្លាប់មាន ក្នុងសង្គមខ្មែរបុរាណនោះឡើយ។

ទំនួលខុសត្រូវ​ផ្ទាល់​ខ្លួន

ដើម្បីកសាងឡើងវិញ នូវទំនាក់ទំនាក់ដែលបែកបាក់, ជាដំបូង, យើងត្រូវពិនិត្យមើលបេះដូងខ្លួនឯង ដើម្បីរកអោយឃើញ នូវទំនួលខុសត្រូវ និងកំហុសរបស់ខ្លួនឯង។ ការស្ថិតនៅដោយប្រយោល ហើយឆ្កឹះកកាយ ចំណុចខ្សោយទៅវិញទៅមកនោះ គឺជារឿងងាយស្រួល, ប៉ុន្តែវាគ្រាន់តែដើម្បីបំប៉នអំនួតខ្លួនឯង និងបង្ហាញភាពត្រូវនៃខ្លួនឯងប៉ុណ្ណោះ។

កំហុស​ សតិ និង​ កំហុស​ បេះដូង

ការធ្វើ ខុស គឺ ជា រឿង មួយ, ការធ្វើ ខុស ហើយ មិន សារភាព, មិនទទួលខុសត្រូវ, គឺ ជា រឿង មួយ ផ្សេង ទៀត។ កំហុស សតិ គឺ ជា អ្វី ដែល អាច អធ្យាស្រ័យ, ប៉ុន្តែ កំហុស បេះដូង គេ មិន គួរ អភ័យ ទោស ឡើយ, ដ្បិតអី វា ជា ចេតនា អាក្រក់, ជា ចិត្ត ជំរុញ ដោយ បំណង មិន ល្អ, ជាការបិទ បាំង ដ៏ ពោរពេញ ដោយ អំនួត ដើម្បី ទាញ យក ភាពត្រូវ ទៅ លើ កំហុសទីមួយ។

សួន​ច្បារ ឬ​ជា​សួន​ស្មៅ គឺ​អាស្រ័យ​លើ​យើង

យើង​អាច​បន្ទោស​អ្នក​ធំ​យ៉ាង​នេះ អ្នក​មាន​អំណាច​យ៉ាង​នោះ! អាង​តែ​មាន​អំណាច ធ្វើ​អ្វី​ស្រេច​នឹង​ចិត្ត! ជា​ការ​ពិត ដែល​អ្នក​រង​គ្រោះ​​សង្គមទូទៅ​ តែង​យល់​ថា ខ្លួន​គ្មាន​កំហុស ឬ​គ្មាន​ចំណែក​នៅ​ ក្នុង​ភាពអកុសលទាំង​នោះ​ទេ, ប៉ុន្តែ​ទោះ​ជា​យ៉ាង​ណា​ក្ដី, ទទួល​ស្គាល់ ឬ​មិន​ទទួល​ស្គាល់​ក្ដី, អ្នក​រង​គ្រោះ​សង្គម​ទាំង​នោះ ក៏​មាន​ចំណែក​ទទួល​ខុស​ត្រូវ នៅ​ក្នុង​​ភាព​អកុសលទាំង​នោះ​ដែរ។

ចូរ​យើង​យក​រឿង​ដ៏​តូច ហើយ​ងាយ​ស្រួល​បំផុត មក​ធ្វើ​ការ​ប្រៀប​ធៀប​ថា ​យើង​មាន​សួន​ច្បារ​មួយ ហើយ​យើង​ពុំ​ដែល​ជីក​ស្មៅ​​ជម្រះ ថែ​ទាំ​ ដាំ​ផ្កា ឬ​ដាំ​ដំណាំ​អ្វី​ឡើយ។ សួន​ច្បារ​ដែល​គួរ​មាន​សណ្ដាប់​ធ្នាប់ និង​ភាព​ស្រស់​បំព្រង​នៃ​ផ្កា​ចម្រុះ ឬ​ដំណាំ​បន្លែ​ទាំង​ឡាយ ក៏​ក្លាយ​ទៅ​ជា​សួន​ស្មៅ​ស៊ុប​ទ្រុប​ទៅ​វិញ។ តើ​យើង​អាច​បន្ទោស​ស្មៅ​ទាំង​នោះ ដែល​ដុះ​ស៊ុប​ទ្រាំ​ដែរ​ឬ​ទេ? បើ​យើង​មិន​បោស​សម្អាត បន្ទប់​ដេក​របស់​ខ្លួន​ទេ, តើ​យើង​ត្រូវ​បន្ទោស​ធូលី ដែល​ចេះ​តែ​មក​ធ្វើ​អោយ​ប្រឡាក់​ឬ​ទេ?

បើ​និយាយ​អំពី​មនុស្ស ក៏​មិន​ខុស​គ្នា​ពី​ស្មៅ​ និង​ធូលី​នោះ​ដែរ។ ភាពវៈល្អ និង​ភាវៈ​អាក្រក់​ជា​គូ​នឹង​គ្នា ហើយ​កាល​ណា​ភាគី​ណាមួយ​ធ្វេស​ប្រហែស ភាគី​ម្ខាង​ទៀត​នឹង​គ្រប​ដណ្ដប់។ កំហុស​ទូទៅ​របស់​ជន​រង​គ្រោះ​សង្គម គឺ​ភាព​​តោះ​តើយ, ដំណើរ​ខ្ជិល​ច្រអូស, ភាព​យក​រួច​ខ្លួន ហើយ​នាំ​គ្នា​និយាយ​យក​ត្រូវ ដើម្បីកុហក​លួង​ចិត្ត​ខ្លួន​ឯង​ថា [ទោះ​មិន​បាន​ធ្វើ​បុណ្យ ឬ​ធ្វើ​ល្អ​ក៏​ដោយ] “ដរាបណា​ខ្លួន​មាន​បាន​ធ្វើ​បាប​អ្នកណា ខ្លួន​ជា​មនុស្ស​ល្អ” ហើយ​វិល​វល់​តែ​នឹង​ខ្លួន​ឯង ឥត​បើក​ភ្នែក​មើល​រឿង​អកុសល​នៅ​ជុំ​វិញ​ខ្លួន។

ភាព​លាក់​ពុត​នៃ​ភាសិ​តខ្មែរ “​ពុត​គ្រូ​កុំ​ត្រាប់ ច្បាប់​គ្រូ​សឹម​យក”

នៅក្នុងសម្ភាសន៍ ជាមួយវិទ្យុអាស៊ីសេរី អំពីសុភាសិតខ្មែរ “ពុតគ្រូកុំត្រាប់ ច្បាប់គ្រូសឹមយក”, លោកព្រឹទ្ធាចារ្យ មាស លី បកស្រាយថា «ទ្រឹស្ដីរបស់អ្នកប្រាជ្ញហ្នឹងក៏តៗគ្នាមក ដើម្បីប្រៀនប្រដៅកូនខ្មែរ។ ពុតគ្រូហ្នឹងវាមានល្បិចកលច្រើនដែរ ការបង្រៀនរបស់គ្រូហ្នឹង។ លក្ខណៈរបស់គ្រូហ្នឹង គឺលោកបង្រៀនចង់ឲ្យសិស្សចេះ ប៉ុន្តែលក្ខណៈដែលជាចរិតអត្តចរិតរបស់គ្រូហ្នឹង ជួនកាលគ្រូខ្លះកាច ជួនកាលគ្រូខ្លះរាយមាយ ជួនកាលគ្រូខ្លះធ្វើអំពើអត់ប្រយោជន៍។ ទាំងអស់ហ្នឹង កុំយកទៅតាមពុតហ្នឹង លោកមិនឲ្យត្រាប់ទេ»។

អ្វីដែលលោកបកស្រាយ អំពីអត្ថន័យរបស់សុភាសិត គឺពុំមានកន្លែងណាខុសទេ, អ្វីដែលខុស គឺគំនិតនៅពីក្រោយសុភាសិតនេះតែម្ដង។ ការអប់រំមនុស្ស ពុំអាចចេះតែនិយាយចេញ អោយផុតពីមាត់ ហើយរំពឹងអោយគេ ធ្វើតាមសម្ដីខ្លួននោះឡើយ។ របៀបរីកចម្រើនរបស់មនុស្សលោក គឺការរៀនធ្វើតាមគ្នា ពីមួយទៅមួយជាគំរូ។ សូម្បីតែសត្វតិរិច្ឆាន ក៏វាត្រាប់តាមគ្នាដែរ។

ដូច្នេះ, អ្នកដែលបង្កើតសុភាសិតនេះឡើង គឺដើម្បីលើកលែងអោយខ្លួន អាចធ្វើអ្វីផ្ទុយនឹងការបង្រៀនរបស់ខ្លួន នៅខណៈដែលខ្លួន កំពុងបង្គាប់បញ្ចាគេ អោយគោរពតាមការអប់រំរបស់ខ្លួនប៉ុណ្ណោះ។ នេះគេហៅថា “គីង្គក់លក់ថ្នាំស្រែង”។ សូមមនុស្សជំនាន់ក្រោយ កុំយកភាសិតសម្អុយនេះ មកអនុវត្តទៀត ពីព្រោះវាជាការបង្រៀន និងជាលេស សម្រាប់អោយមនុស្ស មានភាពលាក់ពុតប៉ុណ្ណោះ។

បើចង់អោយមនុស្សគោរព, គួរប្រព្រឹត្តិខ្លួនជាគម្រូ។ បើខ្លួនបង្រៀនគេអំពីសីលធម៌សង្គម ត្រូវប្រព្រឹត្តិខ្លួន អោយស្របនឹងគោលការណ៍ នៃអ្វីដែលខ្លួនកំពុងបណ្ដុះបណ្ដាល។ បើខ្លួនជាមន្ត្រីច្បាប់ ត្រូវគោរព និងអនុវត្តទៅតាមគោលការណ៍ច្បាប់។ បើខ្លួនជាព្រះសង្ឃ ត្រូវប្រព្រឹត្តិខ្លួនអោយសមនឹងធម៌វិន័យ។ នោះហើយជាការដឹកនាំដោយគំរូ។ ការអប់រំមនុស្ស គឺគេត្រូវដឹកនាំពីមុខ ដូចគ្នានឹងការដឹកមុខគោក្របីដូច្នោះ។ យើងមិនអាចរុញពីក្រោយ ហើយខឹងគោដើរមិនត្រង់ផ្លូវនោះឡើយ។ សូមធ្វើខ្លួនជាអ្នកដឹកនាំ កុំធ្វើជាអ្នកបញ្ជា!!!

ចចក ​ពីរ​ ក្បាល

បុរស ចំណាស់ នៃ កុលសម្ព័ន្ធ ឥណ្ឌីឆេរ៉ូគី (ជនជាតិ ដើម អាមេរិកាំង) ម្នាក់ និយាយ ប្រាប់ ចៅប្រុសខ្លួន ថា៖
-ចៅ សម្លាញ់, នៅ ក្នុង ខ្លួន យើង មាន ការប្រយុទ្ធ គ្នា យ៉ាង ខ្លាំងក្លា មួយ រវាង ឆ្កែ ចចក ពីរ ក្បាល  ដែល តំណាង ភាវៈ ល្អ និង ភាវៈ អាក្រក់។ ខាង ភាវៈ អាក្រក់ គឺ មាន កំហឹង, ក្ដីច្រណែន, ការលោភលន់, ការតូចចិត្ត, ភាពអន់ ជាង គេ, ការភូត កុហក, និង អំនួត អាត្មា។ ឯ ខាង ភាវៈ ល្អ គឺ មាន ក្ដីរីករាយ, សន្តិភាព, ក្ដីស្រឡាញ់, ក្ដីសង្ឃឹម, ការចេះ ដាក់ ខ្លួន, ក្ដីមេត្តា, ការចេះ យល់ចិត្ត, និងសេចក្ដីពិត។

ចៅប្រុស សញ្ជឹង គិត មួយ ភ្លែត ហើយ សួរ, “លោក តា, ចចក មួយ ណា ឈ្នះ?”

តា ឆ្លើយ, “គឺ ចចក ណា ដែល យើង អោយ អាហារ វា ស៊ី ជា អ្នក ឈ្នះ។”

The greatest oak was once a little nut that held its ground!

ដើមសែនដ៏ធំមួយដើម កាលពីដំបូង ក៏គ្រាន់តែជាគ្រាប់ពូជតូចមួយ ដែលមិនព្រមចុះចាញ់នឹងភាពលំបាក ដែលជីវិតផ្ដល់អោយប៉ុណ្ណោះ។